BAZI BİTKİSEL ÜRÜNLERİN LABORATUVAR TESTLERİ ÜZERİNE ETKİSİ

BAZI BİTKİSEL ÜRÜNLERİN LABORATUVAR TESTLERİ ÜZERİNE ETKİSİ

Günümüzde, dünya genelinde bitkisel tedavilerin yıllık pazarı gittikçe artmakta olup dünya genelinde en çok kullanılan bitkisel ürün/takviye ekinezya, ginseng, ginkgo biloba, sarımsak, sarı kantaron, nane, zencefil, soya, sarıpapatya ve kavadır. Türkiye’de de bu ürünlerin kullanımı artmakta olup bunlar “gıda desteği-takviye edici gıda” olarak tanımlanmaktadır.

Bitkisel ürünler veya ilaçların hem ülkemizde hem de dünyada kullanımının ve pazar payının artmasıyla bu ürünlerin laboratuvar testlerine etkisi daha belirgin hale gelmiştir. Bitkisel ürün kullanan kişilerde olası laboratuvar tetkik interferanslarına dikkat edilmelidir. Laboratuvar sonuçları, klinik olarak verilecek kararları önemli oranda etkiler bu nedenle hekimlerin tıbbi kararlarını etkileyecek laboratuvar testlerinin, laboratuvar interferanslarından arındırılmış ve doğru olması gerekir. Test sonuçlarını analitik fazda etkileyen interferanslardan arındırmak güç olmakla beraber, en azından tetkiklerin doğruya en yakın sonuçlarından daha farklı gösterebilme olasılığı olan bitkisel tıbbi ürün veya içeriklerini bilmek oldukça önemlidir. Bu konuda hasta eğitimi yapma konusunda eczacılara önemli sorumluluklar düşmektedir. Herhangi bir rahatsızlığı olan hasta hastaneye gitmeden önce genelde eczaneye gitmeyi tercih eder, eczaneye gelen hasta gösterdiği belirtilere göre hastaneye yönlendirilirken hastaya kullandığı bir bitkisel ürün olup olmadığı sorularak ona yapılacak tetkiklere göre bu bitkisel ürünün tetkiklere etkisinin olup olmayacağı değerlendirilmelidir. Ayrıca kronik bir hastalığı olan ve düzenli olarak ilaç kullanan hastalarda yapılacak rutin kontroller için de bu değerlendirme yapılmalıdır. Örneğin varfarin kullanan hastalar için yapılan INR kontrolü, diyabet hastalarında kan glikozu ölçümü, lityum kullanan hastalarda serum düzeyleri gibi rutin kontrolleri etkileyebilecek bitkisel ürünler bilinerek hasta eğitimi yapılması hayati önem arz eder.

Bitkisel ürünler farklı mekanizmalarla laboratuvar sonuçlarını etkileyebilmektedir (Tablo-1).

Bitkisel Ürünlerin Test İnterferansları

Etkilenen analit başlığı altında interfere eden bitkisel ürünler aşağıda verilmiştir.

Digoksin

• Ginseng
• Adaçayı
• Alıç
• Meyan kökü (Glycyrrhiza glabra)
• Sarı kantaron (Hypericum perforatum)
• Uzara kökü (Xysmalobium undulatum)
• Chan Su (Venenum bufonis)
• Dan Shen (Salviae miltiorrhizae)

Fenobarbital, Fenitoin

• Hodan (Borago officinalis)
• Çuha çiçeği yağı
• Eşek otu (Oenothera biennis)

INR (International Normalized Ratio)

• Ginko biloba
• Meyan Kökü
• Söğüt Kabuğu
• Kırmızı Biber (Capsicum annuum)
• Altın çiçek
• Su yoncası-Bogbean (Menyanthes trifoliata)
• Sarımsak
• Soya sütü
• Arnika çiçeği (Arnica montana, altın çiçek-çürük otu),
• Angelika kökü (Radix angelicae-Melek Otu)
• Feverfew-Beyaz papatya (Tanacetum parthenium-Gümüşdüğme/Beyaz Papatya)
• Zencefil

Lityum

• Pysillium (Planta ovata-Karnıyarık otu)

Glikoz

• Ginseng

Potasyum, Sodyum, Kreatin kinaz (CK)

• Meyan (Glycyrrhiza glabra)

ALT, AST

• Kava (Piper methysticum)
• Ökseotu (Viscum album)

T3, T4, TSH

• Kelp (Thallus eckloniae)

Kanama Zamanı

• Sarımsak (Allium sativum L.)
• Ginkgo Biloba

Elektrolit Bozukluğu

• Işgın-Rhubarb (Rhenum rhabarbarum)
• Meyan

Karaciğer Fonksiyon Testleri

• Kombucha tea-Medusomyces gisevii (Mantar)
• Chaparral(Larrea tridentata-Katran çalısı)
• Germander (Teucrium chamaedrys-Dalak otu, Duvar Sedefi)
• Comfrey (Symphytum officinale-Karakafes otu)

SONUÇ

Bitkisel ürünler laboratuvar sonuçlarını etkileyerek tanı ve tedavi sürecinde hatalara neden olabilir. Birçok mekanizma üzerinden laboratuvar ölçümlerini etkileyen bitkisel ürünler yanlış tanı ve tedavi, tedavi başarısızlığı, ek hastalıklar ve hayati sonuçlar doğurabilir. Hastalar bitkisel ürünleri masum gördükleri için genelde kullandıkları ürünleri hekime söyleme gereği bile duymazlar. Burada eczacılara önemli görev düşmektedir. Hastalar genelde hekime söyleyemedikleri şeyleri eczacılara söyleme eğiliminde oldukları için eczacılar, kullandıkları bitkisel ürün olup olmadığını hastadan öğrenmelidirler. Hastanın kronik hastalıkları, düzenli kullandıkları ilaçları ve bunlara bağlı rutin kontrolleri değerlendirilmeli ve laboratuvar sonuçlarını etkileyen bitkisel ürün kullanıp kullanmadığı sorgulanarak eğer kullanıyorsa bunların laboratuvar sonuçlarını etkileyeceği ve tedavisini olumsuz etkileyerek hastalığının kötüleşmesine neden olacağı söylenmeli; eğer kullanmıyorsa da bu bitkisel ürünleri kullanması halinde bu olumsuz durumun oluşabileceği konusunda hasta eğitimi yapılmalıdır. Bu nedenle eczacıların günümüzde oldukça fazla kullanılan ve laboratuvar sonuçlarını etkileyen bu bitkisel ürünleri bilmeleri hayati önem arz etmektedir.

Kaynak:

1. Ayyıldız H. ve Kalaycı M. Bazı Tıbbi Ürünlerin Laboratuvar Testlerine Etkileri. Güncel Biyokimya Çalışmaları. 2020, 89-90.

“SARI KANTARONUN FARMAKOLOJİK ETKİLERİ VE İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ” YAZISI İÇİN TIKLAYINIZ.

“İLAÇ-BESİN ETKİLEŞİMLERİ” YAZI DİZİSİ İÇİN TIKLAYINIZ.

“VARFARİNİN İLAÇ VE BESİN ETKİLEŞİMLERİ” YAZISI İÇİN TIKLAYINIZ.